سایکوسوماتیک چیست؟

سایکوسوماتیک و اختلال روان تنی (Psychosomatic) می تواند به صورت اختلال های فیزیکی و بدنی که تحت تاثیر ذهن و روان قرار می گیرد و در شدید ترین حالت ها توسط ذهن ایجاد می شود، تعریف شده است. اختلال های روان درگیری را می توان از اختلال هایی دانست که نشانه های آن مستقیماً مربوط به آسیب مغزی یا وجود یک وضعیت غیر طبیعی در محیط زیست شیمیایی مغز است و ممکن است در نتیجه سال خوردگی و یا پیری، بیماری های نابود کننده دستگاه عصبی (سیفیلیس) یا فرو بری مواد مسموم ، مثل الکل و یا غیره ایجاد شوند.

اختلال سایکوسوماتیک به بیماری ها و درد های جسمی اشاره دارد که در واقع ریشه و منشا روانی دارند. با وجود یافته ها و اطلاعات منفی در مورد بیماری های سایکوسوماتیک ، بیمارانی که با این اختلال دست و پنجه نرم می کنند ، خیلی اذیت می شوند. برخی از نمونه های بدنی اختلال های سایکوسوماتیک شامل درد، حالت تهوع ، سرگیجه و یا حتی بیهوش شدن است. تجربه ی حساسیت های جسمانی می تواند در روند زندگی روزمره ی فرد ایجاد مشکل کند. 

اختلال سایکوسوماتیک یک حالت روان شناسی است که منجر به علائم فیزیکی می شود. این علائم فیزیکی هیچ گونه توجیه پزشکی ندارند. درد های روان تنی می تواند اغلب تمام بدن را تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که از این درد رنج می برند باید به سرعت تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرند، این گونه افراد ممکن است بدون هیچ تشخیصی ترس و استرس شدید به همراه داشته باشند. رفتار درمانی و کاهش استرس می تواند به کاهش درد های روان تنی و سایکوسوماتیک کمک کند.

درمان و شناسایی اختلال سایکوسوماتیک باید زمانی صورت گیرد که یک اختلال با آسیب جسمانی شناخته شده وجود داشته باشد و رویداد ها و یا اتفاقاتی رخ بدهد که از نظر روانشناختی معنا دار باشند و یا قبل از اختلال واقع شده و به شروع و یا وخیم تر شدن آن کمک کنند. زمانی که عوامل روانشناختی و روانشناسی بر بیماری های جسمی و فیزیکی فرد تاثیر می گذارند، معمولا فرد در مرحله ی اول انکار می کند که بیمار است و بیماری خود را رد می کند. در این مرحله فرد از مصرف دارو و محرک های شیمیایی استفاده نمی کند و ممکن است عواملی که سلامت او را به خطر می اندازند نادیده بگیرد. ملاک اول تشخیص اختلال های روان تنی و سایکوسوماتیک این است که این اختلال را باید از سایر اختلال های روانی جدا کرد. اختلال های فیزیکی، مبنای جسمانی شناخته شده ایی ندارند و به سختی قابل شناسایی هستند.

اختلال سایکوسوماتیک بسیار شایع است و حدود 5 الی 7 درصد جمعیت را به صورت عمومی تحت تاثیر قرار می گیرد. دلایلی غیر علمی مطرح است که غیر قابل درک هستند: برای مثال خانم ها ده برابر آقایان دچار درد های سایکوسواتیک می شوند. 

درد های سایکوسوماتیک

عوامل روانی می توانند شرایط فیزیکی و جسمانی وخیمی را برای دستگاه های عضوی بدن به وجود آورند، دستگاه هایی نظیر: دستگاه تنفسی، دستگاه قلبی – عروقی، پوست و دستگاه معدی و روده ای و اندام های حسی. این علائم و نشانه های روان تنی و سایکوسوماتیک ممکن است در هر فرد تنها یک عضو را تحت تاثیر قرار دهد و ممکن است در هر فرد تنها یک عضو از بدن تحت تاثیرات روانی قرار گیرد.

تشخیص اختلالات سایکوسوماتیک

هر کسی در هر سنی که هست می تواند، به علائم سایکوسوماتیک دچار شود. تحقیقات نشان داده است که عمده علائم مربوط به سایکوسوماتیک عبارتند از:

الف. وجود یک بیماری طبی عمومی

ب. عوامل روانی به یکی از طرق زیر روی بیماری طبی تاثیر نامطلوب می گذارد:

• بین عوامل روانشناختی و بیماری طبی رابطه زمانی بسیار تنگاتنگی وجود دارد که بر یک دیگر تاثیر می گذارد.
• این عوامل بسیار خطرناک و روانی می توانند در روند درمان بیماری ها موثر باشند.
• این عوامل خطرات بهداشتی اضافه ایی به فرد تحمیل می کنند.
• این عوامل پاسخ های فیزیولوژیکی وابسته به استرس و افسردگی را ایجاد می کنند که موجب تشدید علائم بیماری طبی می گردند.

نمونه های اختلالات سایکوسوماتیک

اختلالات گوارشی و غذایی و اختلالات قلبی و عروقی از جمله اختلالاتی هستند که می توان در دسته بندی درد های سایکوسوماتیک به آنها اشاره کرد. زخم های گوارشی، فرسایش غشا مخاطی معده و یا لوزالمعده، قسمت بالای روده باریک است. این زخم ها وراشی نام دارند که معمولا تصور عمده بر این است که آن ها حداقل تا اندازه ایی توسط پپسین ایجاد می شوند. بیمارانی که معده ی آنها هیدروکلریک اسید بسیار زیادی ترشح می کند، اشخاصی که دفاع مخاطی بسیار ضعیفی در برابر این اسید دارند و افرادی که پوشش معده ی آنها به ندرت درمان می شود به شدت در مقابل این درد ها آسیب پذیر و شکننده هستند. در این حالت بیماری می تواند خیلی خطرناک ظاهر شود. این نوع از خطر در بیماری های روان تنی می تواند به ایجاد زخم های گوارشی کمک کند و آنها را تشدید کند. در این حالت استرس و اضطراب بسیار شدید فرد را فرا گرفته و بیشتر دچار درد و رنج می شود.

عوامل ایجاد کننده بیماری های قلبی و مرگ های ناگهانی ناشی از ایست های قلبی ، تجمع چربی در دیواره های درونی شریان های کرونی قلب است که قلب را میگیرند و فرد را دچار سکته قلبی می کنند. گرفتگی های قلبی و کرونری مانع از رسیدن خون به عضله قلب می شود که نتیجه ی آن حمله ی قلبی و مرگ ناگهانی می شود. در این ارتباط عوامل فیزیکی و جسمانی: افزایش سن، جنسیت مرد، سیگار کشیدن، فشار خون بسیار بالا، کلسترول بسیار بالا، فعالیت های جسمانی و عوامل ارثی نیز دخالت دارند. علاوه بر این موارد، یک عامل بسیار خطرناک روانی نیز به نام شخصیت های آلکسی تایمیا نیز در بروز این بیماری بسیار موثرند. افرادی که به این اختلال نارسایی هیجانی دچار هستند در واقعه با چندین مورد مختلف بررسی می شوند که در مقاله ی زیر آنها را بررسی کرده ایم.

بیشتر بخوانید: آلکسی تایمیا چیست؟

نقطه ی مقابل این افراد شخصیت های مرزی هستند که آرام و خونسرد بوده و احساس نیاز اورژانسی نمی کنند. خصومت و خشم می توانند مولفه های بسیار خطرناک و کشنده ایی برای این افراد باشند. از مدت ها پیش و زمان های قبل تصور می شده است که فشار خون بالا میتواند به خصومت و درگیری منجر شود. بررسی های انجام شده حاکی از آن هستند که در صورت خشم و درگیری در افراد آلکسی تایمیک و تخلیه نشدن خشم های آنها ، احتمال حملات قلبی و بیماری های عروقی بسیار شدیدتر و دردناک تر خواهد بود. یکی دیگر از مولفه های شخصیت های آلکسی تایمیک جاه طلبی است. افرادی که جاه طلب و رقابت جو هستند و حساس هستند، ممکن است در موقعیت های بیشتری دچار ناکامی ، شکست و درماندگی شوند و ناراحت شوند. هنگامی که شخصی که دچار بیماری های سایکوسوماتیک است، علائمی بروز می کند که فرد یا به تندی نفس می کشد و یا نفس کشیدن برایش مشکل است.  

افرادی که به اختلالات سایکوسوماتیک دچار هستند به شدت از ورزش کردن نفرت دارند. افرادی که درد های سایکوسوماتیک دارند همیشه احساس ناامنی و نا خوشی می کنند و از ورزش و نرمش بسیار متنفر هستند. افکار و احساسات افراد سایکوسوماتیک همیشه وسواسی بوده و افراط شدیدی در رفتار های خود نشان می دهند.  معمولا این نگرانی ها و نارضایتی ها از وضع کنونی فیزیکی فرد به وجود می آید. 

سخن پایانی

از آنجایی که علائم این اختلال شباهت های زیادی با سایر مشکلات و بیماری های پزشکی دارد، مراجعه به روان شناس مربوطه، دریافت نوبت مشاوره ی تلفنی و پیگیری مراحل تشخیص صحیح و درمان مناسب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا در غیر این صورت ممکن است درمان های اشتباه و بی فایده انتخاب و صورت گیرند که کمک کننده نخواهند بود.